وَ نَتَصَرَّفُ عَنْ أَمْرِکَ وَ نَتَقَلَّبُ فِی تَدْبِیرِکَ

و هر چه کنیم به مشیت تو کنیم و به هر حال که باشیم بسته تدبیر تو باشیم

اگر در بعضی از قسمـتهای دنیا مـىتوانیم دخالت کنیم و برای خود ملک قائل شویم، به این دلیل است که خداوند به ما تفویض اختیار کرده است. ما آدمیان همگی مستأجر هستیم و فقط تا حدودی مـىتوانیم در دنیا تصرف کنیم، نه تصرف اصولی. اگر اجازهی خدا نباشد، ولو بـهترین امکانات را داشته باشیم، اصلاً نمـىتوانیم از آنها استفاده کنیم. خدا مـىتواند یک گیر مادی یا معنوی در کار ما قرار بدهد، به طوری که قادر به انجام هیچ کاری نباشیم. گرچه حتا ما اگر بخواهیم تدبیر هم بکنیم، از عقل و تدبیر و تجربـهای استفاده مـىکنیم که خدا در اختیار ما قرار داده است.

بسیار سفارش کردهاند که در ابتدای کارها «بسم الله» بگویید، یعنی «باذن الله» تصرف مـىکنم. با این کار خدا کرامت و رحمانیتش را برای انسان به ارمغان مـىآورد. کسی که دائماً در دنیا بسم الله مـىگوید، وقتی در آخرت مـىخواهد پروندهاش را باز مـىکند بسم الله مـىگوید و در همیـنجا خدا مـىفرماید پرونده را باز نکن، مبادا با دیدن نامـهی اعمال خودت شرمنده شوی.

یک بندهی خدا هر کاری را که مـىخواست شروع کند بسم الله مـىگفت و از خدا اجازه مـىگرفت. یک روز تصمیم گرفت که فردا خودش تصمیم بگیرد و با ارادهی خودش کار کند. همان شب باجناقش زنگ زد و از آنها دعوت کرد تا فردا با هم به باغ بروند. هر چه به خودش فشار آورد نتوانست مخالفت کند. با خودش گفت اشکالی ندارد، فردا صبح بهانه مـىآورم. فردا صبح هم نتوانست مقاومت نشان دهد، گفت قبل از ظهر برمـىگردم تا نهار آنجا نخورم و خودم تصمیم بگیرم، اما برای نهار هم ماند. بعد از نهار پیرمردی را دید که با کتابی در دست به او نزدیک مـىشود، و فهمید که او باغبان آنجا است. کتاب را از او گرفت، کتاب شریف نهج الفصاحه بود. کتاب را تفألی باز کرد و این حدیث گهربار از پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – آمد: هرگاه خداوند خیر بندهی را بخواهد، موقتاً عقلش را زایل مـىکند و ارادهاش را کنسل مـىنماید.

هدف تمام این برنامـهها آشنایی او با باغبان بود. مـىگویند فکر کنید، مشورت کنید ولی اگر دیدید که کار در حال انجام شدن است مقاومت نکنید و به آنچه بعدها اتفاق خواهد افتاد ظن نبرید. زمانی که در امر ازد.اج فکرها جمع شده، مشورتها انجام شده، تحقیق صورت گرفته و مشکلی وجود ندارد، استخاره کردن یعنی مقاومت.

حضرت آیت الله ناصری تعریف مـىکنند که

یک نفر به سراغ من آمد و با عصبانیت مـىگفت من پیش شما آمدم و شما برای ازدواج من استخاره کردید و گفتید خوب است، بعد از چند ماه مـىخواهیم از هم جدا شویم. من گفتم شما چـهقدر تدبیر کردید؟ گفت هیچ، چون شما استخاره کرده بودید!

این کار اشتباه محض است، از تدبیر نباید غافل شد، تدبیری که خداوند در وجود ما نهاده است. تدبیر کنید اما نگویید اگر فردا فلان اتفاق افتاد چـهکار باید بکنم، یا چه نباید بکنم. باید به وظیفه عمل کرد، ما تدبیر مـىکنیم، نظر خدا را مـىسنجیم و اگر دیدیم مخالفت با اوست، از کار صرفنظر مـىکنیم. خدا به ما عقل داده تا هوا بر ما غالب نشود و برایمان تصمیم نگیرد، و فرمان زندگی خود را دست دل ندهیم. البته اولیای خدا دل ملهم دارند و دائماً به آنها الهام مـىشود، این مسأله استثناست و دل آنان خدایی است و در واقع همان عقل است. اما یکی از تدبیرهایی که در وجود ما تعبیه شده، تدابیر شیطانی است. همانطور که عدهای خدمت امام علی – علیه السلام – عرض مـىکردند یا علی! معاویه بسیار مدبر است. امیر مؤمنان - علیه السلام – مـىفرمودند نگویید معاویه با تدبیر است، بگویید معاویه شیطان است. برخی از مردم هنرپیشـههای خوبی هستند، این افکار و کارها تدبیر نیست بـلکه روح شیطانی است، این افراد روباه هستند نه انسان. الم یعلم بان الله یری فقط برای در و دیوار نازل نشده، باید احساس کنیم که خداوند ما را مـىبیند.

وَ هَذَا یَوْمٌ حَادِثٌ جَدِیدٌ وَ هُوَ عَلَیْنَا شَاهِدٌ عَتِیدٌ إِنْ أَحْسَنَّا وَدَّعَنَا بِحَمْدٍ وَ إِنْ أَسَأْنَا فَارَقَنَا بِذَمٍ‏

این بامدادى است نو دمیده و روزى است تازه فرا رسیده. بر اعمال ما گواه است. اگر نیکى کنیم، ما را وداع کند به ستایش و اگر بدى کنیم، از ما جدا شود به نکوهش

حال که به این فراز از دعا رسیدیم، امام سجاد – علیه السلام – توضیح مـىدهند که در روز معنوی چه اتفاقهای مـىافتد:

اگر به کسی نیکی کنیم خداوند از ما سپاسگزاری مـىکند. هیچ کس نمـىتواند تصور کند که تشکر کردن خدا چـهگونه است. اگر انسان هنگام امتحان مقاومت کند خدا از او تشکر مـىکند، اما اگر هم بدی کند، خدا با همان عظمت او را سرزنش مـىکند. آیا کسی مـىتواند با نکوهش خدا و بدون اجازهی او در ملک او مالک باشد.

اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنَا حُسْنَ مُصَاحَبَتِهِ‏ وَ اعْصِمْنَا مِنْ سُوءِ مُفَارَقَتِهِ بِارْتِکَابِ جَرِیرَةٍ أَوِ اقْتِرَافِ صَغِیرَةٍ أَوْ کَبِیرَةٍ وَ أَجْزِلْ لَنَا فِیهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ أَخْلِنَا فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ‏ وَ امْلَأْ لَنَا مَا بَیْنَ طَرَفَیْهِ حَمْداً وَ شُکْراً وَ أَجْراً وَ ذُخْراً وَ فَضْلاً وَ إِحْسَاناً

بار خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و روزى ما چنان کن که این روز را مصاحبى شایسته باشیم‏  و ما را از آن نگه‏دار که ترکش گوییم در حالى که مرتکب گناهى کوچک یا بزرگ شده باشیم. خداوندا، ما را در این روز از حسنات پاداشى جزیل عنایت کن و از سیئات دور بدار. بامداد و شامگاهش را براى ما پر از سپاس و ستایش و پاداش و ثواب و بخشش و نیکى گردان.

حسن مصاحبت یعنی قدردانی. همـهی ما فقط در مشکلات به یاد امام زمان – عجل الله تعالی فی فرجه – مـىافتیم. از نظر انسانی، رابطه و دوستی باید دوطرفه باشد، اما اهل بیت – علیهم السلام – بدون توجه به بـىمعرفتی ما، همیشه ما را تحویل مـىگیرند. ادعاهای ما گوش فلک را کر کرده، اما به ادعاها عمل نمـىکنیم، چـهقدر صبر این معادن کرم بالاست، چـهگونه ما را تحمل مـىکنند؟

اگر روزی خدا و امام زمان – عجل الله تعالی فی فرجه – ما را از در خانـهی خود برانند نباید ناراحت شویم، چون وارد مهمانی شدهایم و حرمت سفره را نگه نداشتـهایم. مهمانی فقط سفره نیست، آداب دارد و آداب مهمانی مصاحبت است، اگر انسان فقط به فکر سفره باشد او را بیرون مـىکنند.

یکی از کارهایی که مصداق بـىحرمتی است، ایجاد کردن تقدس بـىمورد است. ما مرجع داریم، ولی فقیه داریم و هر جایی که بگویند مقدس است ما مـىگوییم چشم، نباید برای هر چیزی تقدس قائل شویم، نمونـهی آن چاه مسجد جمکران است که به تازهگی از یک چاه به دو چاه تبدیل شده است.

بعضی از افراد دلشان خوش است که یک ماه روزه گرفتـهاند، غافل از ایـنکه اصلاً به او نگاه نمـىکنند چون حرمت شکنی کرده است. رفتار امام زمان – عجل الله تعالی فی فرجه – با این افراد – و این افراد با آقا – مثل رابطـهی چوپان و گوسفند است. فقط به آنها جو مـىدهد و آنها هم فقط مـىخورند و اگر روزی به آنها جو ندهد، سراغ چوپان دیگری مـىروند. اما اگر عشق باشد تمام اعمال خوب و بد را مـىسوزاند و نه کسی امامش را رها مـىکند و نه مولایش از او غافل مـىشود.

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – وارد مجلسی شدند و احوال فردی را از حاضران گرفتند و متوجه شدند که از دنیا رفته است. بلافاصله فرمودند بیایید برویم تشییع جنازه. او کسی بود که هر روز صبح سر راه من مـىایستاد و تا مرا مـىدید لبخندی بر لبش مـىآورد و اشک در چشمانش حلقه مـىزد. اطرافیان گفتند آقا او آدم درستی نبود و همیشه چشمش دنبال ناموس مردم بود. حضرت فرمودند اگر ربا هم مـىخورد، این عشق نجاتش مـىداد.

این فرد عاشق بود ولی از معشوق خود توقعی نداشت. بـىتوقعی هم در امور مادی و هم در امور معنوی بسیار مهم است. اگر مـىخواهید کرامت و مهربانی را در خانواده و دوستان و در ارتباط با خدا و ائمه – علیهم السلام – تزریق کنید، توقعات خودتان را صفر کنید. اگر به کسی سلام کردید و توقع جواب داشتید، با علیکم السلام او خوشحال نمـىشوید، اما اگر توقع جواب نداشتید و جواب داد احساس محبت مـىکنید و شاد مـىشوید. به همین ترتیب اگر در برابر امام معصوم علیه السلام توقع خود را صفر کردیم، هرگاه ما را تحویل گرفتند احساس عشق و محبت مـىکنیم. پس از مسایل مادی شروع کنید تا معنویات، یک به یک توقعات را صفر کنید. گنـهکار چون از خدا توقعی ندارد، هرگاه خدا به او نگاه کند لذت مـىبرد، اما اگر خدا به زاهد نگاه کند چندان برایش زیبا نیست چون به زهد و عبادتش مـىنازد. سعی کنیم با توقع صفر در خانـهی خدا برویم.

اَللَّهُمَّ یَسِّرْ عَلَى الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ مَئُونَتَنَا وَ امْلَأْ لَنَا مِنْ حَسَنَاتِنَا صَحَائِفَنَا وَ لاَ تُخْزِنَا عِنْدَهُمْ بِسُوءِ أَعْمَالِنَا

 بار خدایا، چنان کن که فرشتگانى که اعمال ما را مى‏نویسند از نوشتن اعمال بد ما در رنج نیفتند. نامـه‏هاى عمل ما را از حسنات پر ساز و ما را به اعمال ناپسندمان در نزد آنان خوار مگردان

از خدا ایـنگونه بخواهید: «بارالاها به این فرشتـهگانی که اعمال مرا مـىنویسند بگو سخت نگیرند، اگر حرفی زدم یا خطایی مرتکب شدم عصبانی بودم، تو دعوا که من نمـىفهمم چه مـىگویم، تو خود مـىدانی که هروقت من و عقل و دلم با هم کنار بیاییم، از همه بیـشتر تو را دوست داریم. خودت مـىدانی که این ملائکه با ما مشکل دارند و مـىخواهند ما اشتباه کنیم و سریع در پرونده بنویسند.» و البته باید با فرشتـهی سمت راست دوست باشیم و زیاد سر به سر فرشتـهی سمت چپ نگذاریم. اگر با این روش جلو برویم روز قیامت مـىبینیم در پرونده چیزی درج نشده، چون خودمان از خدا خواستیم که به ملائکـهاش بگوید در دعوا نرخ تعیین نکنند.

اَللَّهُمَّ اجْعَلْ لَنَا فِی کُلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِهِ حَظّاً مِنْ عِبَادِکَ وَ نَصِیباً مِنْ شُکْرِکَ وَ شَاهِدَ صِدْقٍ مِنْ مَلاَئِکَتِکَ‏

 بار خدایا، در هر ساعت از ساعتهاى روز، از سوى بندگانت براى ما حظى قرار ده و از سپاسگزارى نصیبى و از فرشتگانت گواه راستینى

امام سجاد – علیه السلام - شبانـهروز را به بیست و چهار ساعت تقسیم کرده و مـىفرمایند بخش کمی از هر ساعت را به خدا بپرداز. زمانی که بیدار هستیم چند دقیقه در هر ساعت با خدا صحبت کنیم، و ارتباط ساعتی با او برقرار کنیم. و قبل از خواب هم وضو بگیریم تا از خدا دور نباشیم. شیطانیان از پنج جهت به سوی ما هجوم مـىآورند و فقط از بالا که راهی به ملکوت است قدرت نفوذ ندارد. اگر بتوانیم در زندگی سر به آسمان داشته باشیم و هر از مدتی به آسمان نگاه کنیم خدا کمکمان مـىکند. خداوندا ما را از شر شیطان در این پنج جهت حفظ کن.